Historia Instytutu Metali Nieżelaznych stanowi istotny fragment powojennej historii polskiego przemysłu metali nieżelaznych. Rozwijająca się działalność produkcyjna wymagała wsparcia jednostki naukowo-badawczej, przygotowującej na jej potrzeby opracowania naukowe, techniczne i konstrukcyjne. Odpowiadając na te wymagania Ministerstwo Hutnictwa utworzyło Instytut Metali Nieżelaznych, który rozpoczął działalność w dniu 1 stycznia 1952 roku.

W 1955 roku, w oparciu o wyodrębnione z Instytutu Metali Nieżelaznych pracownie zajmujące się tematyką metali lekkich, powołano do życia Instytut Metali Lekkich w Skawinie, który następnie w roku 1956 przekształcono w Instytut Metali Lekkich i Rzadkich. W 1959 roku jednostka ta, jako Oddział Metali Lekkich w Skawinie, stała się ponownie integralną częścią Instytutu Metali Nieżelaznych.

W 1974 roku w strukturę Instytutu włączono Zakład Produkcji Doświadczalnej w Legnicy, będący jednocześnie bazą doświadczalną opracowywanych technologii hutniczych oraz zakładem przerabiającym półprodukty i surowce odpadowe oraz wytwarzającym stopy, sole i tlenki metali nieżelaznych, mineralne uzdatniacze wody, ścierniwa, metale szlachetne odzyskiwane ze złomów i odpadów produkcyjnych oraz inne poszukiwane na rynku wyroby.  

W 2007 roku do Instytutu Metali Nieżelaznych, jako oddział zamiejscowy, zostało włączone Centralne Laboratorium Akumulatorów i Ogniw w Poznaniu, jedyny w kraju ośrodek zajmujący się kompleksowo rozwojem chemicznych źródeł prądu oraz wytwarzający m.in. wysokiej jakości akumulatory do rozruchu silników lotniczych i zasilania instalacji pokładowej samolotów oraz baterie rezerwowe aktywowane termicznie do zasilania układów sterowania pocisków rakietowych.

Od 1 kwietnia 2019 roku Instytut Metali Nieżelaznych jest jednym z Instytutów tworzących Sieć Badawczą Łukasiewicz.

Instytut prowadzi badania w pełnym cyklu, od badań laboratoryjnych do badań w skali pilotowej i prototypowej, w zakresie wszystkich metali nieżelaznych, szczególnie miedzi, glinu, cynku, ołowiu i srebra w takich specjalnościach jak:

• przeróbka rud i innych surowców mineralnych,
• pirometalurgia,
• hydrometalurgia,
• przerób złomów i odpadów,
• ochrona środowiska,
• chemia analityczna,
• przetwórstwo metali,
• inżynieria materiałowa – nowe materiały,
• chemiczne źródła prądu.